İTTİFAKLAR OYLARIN HESAPLANMASI, VEKİLLİKLERİN PAYLAŞIMI VE SİSTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İttifaklar oyların hesaplanması, vekilliklerin paylaşımı ve sistemin değerlendirilmesi…
Samsun da hafta sonu konuştuğum birçok kimse ile yaptığım sohbetlerde bu konuları pek bilinmediği ve insanlar bazı kızgınlıklar nedeniyle başka partilere oy vereceklerini söylerlerken, sadece sistemi bilmedikleri için hiç oy vermeyecekleri partilere vekil kazandırabileceklerini öğrenince şok oldular ve böyle bir çalışma yapmaya ihtiyaç olduğu kanaatine vardım.
Ve araştırmalar yaparken Adaşım, hemşehrim Hüseyin KURT kardeşimin aşağıdaki makalesini buldum ve üzerinde bazı değişiklikler yaparak ve yorumlar ekleyerek sizlerle paylaşıyorum…
(YENİ SİSTEMDE VEKİL HESABI ve LİSTELER Hüseyin Kurt huseyinkurt@gmail.com 23 Mayıs 2018,
https://www.samsunhaber.com/yeni-sistemde-vekil-hesabi-ve-l…,)
Milletvekili seçimleri ile ilgili ittifak düzenlemesiyle milletvekilliği hesaplama formülü olan “d’Hont sistemi” değişmese bile paylaşım yöntemi değişti.
Öncelikle İttifaklar/partiler arası paylaşım yapılıp sonra ittifak içi paylaşımlar/hesaplamalar yapılacak.
Örnek ilimizde kullanılan 914.130 geçerli oy olsun.
İttifak 1’de ittifak yapan A ve B partisi olsun.
İttifak 2’de ise C, D,E olsun.
İttifak dışı ise F partisi olsun.
“Ortak oy” denilen oy;
Pusuladaki “ittifak alanı” içindeki parti adı altında vurulmamış ama ittifak çerçevesi içine verilmiş oylara “ortak oy” deniliyor.
Seçimlerde aldıkları oylar şöyle olduğu varsayalım;
A Partisi+ B Partisi +İttifak ortak oyu= 300.000+100.000+40.000 =440.000,(% 48,88)
C Partisi +D Partisi +E Partisi +İttifak ortak oyu= 180.000+140.000+50.000+80.000=450.000, (% 49,54)
F Partisi 14.130, (%1,58)
Ortak oyların paylaşımında hesap şöyle;
Örneğin İttifak 1’de ki A Partisinin oyu ile B Partisinin oyu toplanır. 300.000 + 100.000 = 400.000 İttifak ortak oyunu ittifak içi partilere dağıtmak için bir katsayı hesaplanır. Katsayı ittifak içindeki partilerin aldığı oyun, ittifakın toplam oyuna bölünmesi ile bulunur. Bulunan katsayı ilgili partinin aldığı oy ile çarpılarak o partinin payına düşen oy hesaplanır.
İttifak 1 Katsayı;
A Partisi için: 300.000 / 400.000 = 0,75
B Partisi için: 100.000 / 400.000 = 0,25
İttifak 1 ortak oyu: 40.000 , Dağılımı;
A Partisi:40.000 x 0,75= 30.000
B Partisi:40.000 x 0,25= 10.000
Toplam Oy:
A Partisi:300.000+30.000= 330.000
B Partisi:100.000+10.000=110.000
Böylece İttifak 1 Toplamı: 330.000 +110.000= 440.000 oy
Gelelim İttifak 2’ye; Alınan Oylar;
C Partisi:180.000, D Partisi:140.000, E Partisi:50.000, İttifak ortak oyu: 80.000 Toplam oy: 450.000
Katsayı
C Partisi:180/370.000=0,486,
D Partisi:140/370.000=0,378,
E Partisi:50.000/370.000=0,135
Ortak oyların dağılımı:
C Partisi: 80.000 x 0,486=38.920,
D Partisi:80.000 x 0,378=30.270,
E Partisi: 80.000×0,135=10.810
Böylece toplam oylar;
C Partisi:180.000+38.800=218.920
D Partisi:140.000+30.240=170.270
E Partisi:50.000+10.800=60.810
İttifak 2 Toplamı: 218.920+170.270+60.810=450.000 oy.
d’Hont sistemi ile hesaplamalara geçelim;
Öncelikle hesaplama yaparken her bir ittifakı bir parti gibi düşünerek her bir ittifakın veya ittifak harici seçime giren partilerin vekil sayılarını bulmak gerek.
Örnek ilimizde 9 Milletvekili olsun;
Partilerin(burada ittifaklar ve partinin) aldığı oyları 1, 2, 3, 4,,.. dokuza bölelim;
İttifak 1; 440.000, 220.000, 146.667, 110.000, 88.000, 73.333, 62.857, 55.000, 48.889
İttifak 2; 450.000 225.000 150.000, 112.500, 90,000, 75.000 64.286, 56.250, 50.000
F Partisi 14.130, 7.065, 4.710, 3.533, 2.826, 2.355, 2.019, 1.766, 1.570,
Elde edilen 27 rakamın büyüklük sırası ile sıralayalım, örneğimizde İttifak 2 den 5 rakam ve ittifak 1 den dört rakam bu şartı sağladığı için vekil dağılımı;
İttifak 1:4 vekil
İttifak 2:5 vekil şeklinde olur.
Şimdi bu 4 vekili İttifak 1 içinde dağıtmak için yine d’Hont sistemi ile hesaplama yapalım.
Oylar 1, 2, 3, 4 e bölelim:
A Partisi: 330.000,165.000, 110.000, 82.500
B Partisi: 110.000, 55.000, 36.666, 27.500
Bu durumda; A partisi 3 vekil çıkartırken B Partisi 1 vekil çıkartıyor.
İttifak 2 içinde 5 vekil dağıtmak için;
Oylar 1, 2, 3, 4, 5 e bölelim.
C Partisi: 218.920, 109.460, 72.973, 54.730, 43.784
D Partisi 170.270, 85.135, 56.757, 42.568, 34.054
E Partisi 60.810, 30.405, 20.270, 15.202, 12.162
Bu durumda; C partisi 3 vekil çıkartırken D Partisi 2 vekil çıkartıyor. E partisi vekil çıkaramıyor.
YORUMLAR
Örneklerden de anlaşılacağı üzere eğer ittifaklar/partiler birbirine yakın oy alırsa uygulanan sistem gereği dağılım adaletli oluyor.
Şayet aradaki fark açılırsa çok oy alan partinin lehine büyük avantajlar ortaya çıkıyor.
Mesela A ve B partileri gibi bir oran ortaya çıktığında sistem çok oy alan parti lehine işler. hatta aynı oy oranları korunduğunda İttifakın alacağı beşinci, altıncı, hatta yedinci vekillik te A partisine gidebiliyor. B bir vekilde kalıyor. (110.000/2=55.000 – 330.000=4=82.500, 330.000/5=66.000, 330.000/6=55.000)
BU DA ŞU ANLAMA GELİYOR ŞAYET BİR KİŞİ BİR PARTİYE KIZIP KARŞI İTTİFAKTAKİ KÜÇÜK PARTİYE OY KULLANIRSA KULLANDIĞI OY KARŞI İTTİFAKTAKİ BÜYÜK PARTİYE(İstemediği-sevmediği) EKSTRA BİR VEKİL KAZANMASINA DESTEK OLUR.
Diğer yandan şayet MİLLET İttifakı yapılmamış olsaydı, CUMHUR İttifakı alacağı aynı oyla çok daha fazla vekillik alabilecekti…
Yük. Müh. Hüseyin ÇAKIR, 29.05.2018, SAMSUN
***
İTTİFAKLAR OYLARIN HESAPLANMASI, VEKİLLİKLERİN PAYLAŞIMI VE SİSTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ…
Son günlerde birçok arkadaşımızın Cumhur Başkanlığında başka oy MV seçimlerinde farklı yaklaşımda oy kullanacağını açıkça beyan etmektedir.
Saygı duyuyorum ancak kendi açıklamalarına istinaden bu konuda gözden kaçan bir konuyu gündeme taşıma gereği duydum, çünkü bu arkadaşlarım şu yaklaşımda olan bir şahsa ve zihniyete kesinlikle oy vermem çünkü ( … Ülkeme olan görevimin gereğidir, v.b.) söylemini değişik ortamlarda sıkı sık ve iddialı olarak zikretmektedir.
İnsanlar bazı gerekçeler nedeniyle başka partilere oy vereceklerini söylerlerken, sadece sistemi bilmedikleri, ya da gözden kaçırdıkları için kesinlikle oy vermeyecekleri partilere ekstra vekil kazandırabileceklerini öğrenince sonradan pişman olabilecekleri kaygısıyla böyle bir çalışma yapmaya ihtiyaç olduğu kanaatine vardım.
Gayet makul açıklamalar ve mantıklı bir yaklaşım gibi görünmekle birlikte gözden kaçan bir gerçek var. Ülkemizde vergi sisteminin ne kadar sakat olduğu herkesin malumudur. Bir doğrudan vergiler (Kazançtan alınan- olması gereken) var birde dolaylı vergiler var oranı %70 lere dayandı (harcarken ödenen – fakir fukaranın sırtına yüklenen yük)
Diyecekseniz ki konumuzla ne alakası var, var bal gibi var. Bir doğrudan verilen oylar var, birde başkasına verdiğini zannederken esasında hayatta oy vermem dediğin kişi ve zihniyete bilmeden verdiğin oylar kazandırdığın Vekillikler var (Dolaylı oy)
Benzer konuyu 29 Mayısta Samsun seçim bölgesi için yaptığım bir çalışmayı sizlerle paylaşmıştım (İttifaklar oyların hesaplanması, vekilliklerin paylaşımı ve sistemin değerlendirilmesi…)
Milletvekili seçimleri ile ilgili ittifak düzenlemesiyle milletvekilliği hesaplama formülü olan “d’Hont sistemi” değişmese bile paylaşım yöntemi değişti.
Öncelikle İttifaklar/partiler arası paylaşım yapılıp sonra ittifak içi paylaşımlar/hesaplamalar yapılacak.
Bu sefer daha özet olarak adım adım Ankara birinci bölge için bir çalışma yaptım;
Kabuller:
1) Partilerin birbirine göre oy oranları;
Cumhur ittifakı; 1 Kasım 2015 MV seçimleri esas alındı, kendi içi dağılımı: AKP % 43,5, MHP: %14,30 birbirine göre oran 14,3+43,50=57,8 MHP: 14.3/57.8=%24,74, AKP:43,5/57,8=%75,26.
Millet ittifakı; İYİ Parti ve Saadet o seçimlerde olmadığı ve baraj konusu olduğu için güncel seçim tahminleri kullanıldı: (yaklaşık CHP: %22, İYİ Parti:%19, Saadet:%6 tahminleri esas alındı) buradan;
Millet ittifakı kendi içinde dağılımı: 22+19+6=47; CHP:22/47=%46,8, İYİ Parti: 19/47=%40,43, Saadet:6/47=%12,77 dağılımı olacağı kabul edildi.
HDP: %5 Kabul edildi (son seçim yaklaşık aldığı oy)
2) İttifaklar arası oy dağılımı son referanduma göre kabul edildi (HDP oyları iki cephede paylaşıldı öngörüldü)
Millet ittifakı: %48,45(%51X0.95),
Cumhur ittifakı :%46,55;(%49X0.95),
HDP ve diğerleri:%5
Ankara 1. Bölge seçmen sayış: 1.401.842, %85 katılım varsayımına göre geçerli oy sayı: 1.190.000
Millet ittifakı Geçerli oy: 1.190.000×0.4845=576.555 oy
Cumhur ittifakı Geçerli oy:1.190.000×0.4655=553.945 oy
HDP: 1.190.000×0.05=59.500 oy
MV Dağılımı(Birinci Safha İttifaklar/Partiler Arası Dağılım):
Millet İttifakı: 576.555, 288,277 192,185, 144.138, 115,311, 96.092, 82285, 72.000, 64.000, …
Cumhur ittifakı: 553.945, 276.972, 184648, 138489, 110.789, 92.324, 79.135, …
Ankara 1. bölgede 13 Millet Vekilliği; yukarıda varsayılan oy dağılımına göre;
7 MV Millet İttifakı, 6 MV Cumhur İttifakı şeklinde paylaşılır, HDP aynı oranda oy almış olsa da vekil çıkaramıyor.
İttifak İçi Dağılıma Gelince(İkinci Safha Kendi Aralarında Paylaşım);
Millet ittifakı: CHP: 576.555X0,4680= 269.828 oy, İYİ Parti: 576555×0,4043=233.101 oy, Saadet: 576.555×0,1277=73.626 oy.
İttifak içi dağılımı/ 7 vekilin dağılımı;
CHP: 269.828, 134.914, 89.942, 67.457, 53.965, 44.971 … 3(üç) MV
İYİ: 233.101, 116.550, 77.700, 58.275, 46.620, … 3(üç) MV
Saadet: 73.626, 36.813, … 1(bir) MV
Şayet Millet ittifakı on vekillik çıkarsa hatta tüm vekillikleri alsa bile aynı oy oranları korunduğu sürece Saadet ikinci bir Vekil almaz ve diğer partiler sistem gereği 5 ve 6. Vekillikleri alır.
Cumhur ittifakı: AKP: 533.945X0,7526=416.900 oy, MHP:533.945×0,2476=117.045 oy
İttifak içi dağılım/6 (altı Vekil):
AKP: 416.900, 208.450, 138.966, 104.225, 83.380, 69.483,59.557,52.112, …, 5 (beş) MV çıkarır.
MHP: 117.045, 58.522, 39.015, 29.261, … 1(bir) MV çıkarır.
Burada önemli olan konu: yukarıda verilen rakamlardan da görüleceği üzere Cumhur ittifakı şayet aynı oy oranı korunursa İttifak dokuz MV çıkarsa bile MHP sadece BİR MV çıkarıyor. Ancak on olursa ikinci Vekillik geliyor. Olayın can alıcı noktası burası.
Yukarıda verilen tahminlerin dışında bir oy dağılım olursa;
1) Cumhur ittifakı Millet ittifakından fazla oy alırsa MV dağılım Cumhur İttifakı:7, Millet İttifakı:6 MV bu durumda Sadet partisi vekil çıkaramaz, AKP altıncı vekilliği alır. MV Dağılım:
AKP:6, CHP:3, İYİ Parti:3 ve MHP:1 şeklinde olur.
2) İttifaklardan biri 8 diğeri 5 vekil çıkarma durumu; bu durumun gerçekleşebilmesi için birinci olan ittifak %54,6; 1.190.000×0,5462=650.000 oy, 650.000/8=81.250 oya ile 8. Vekili alır. İkinci ittifak %40,33 ile 480.000 oy ile 6. Vekilliği alamaz. (480/6=80.000 oy).
Sekiz vekilliği Cumhur ittifakı alırsa yukarıda verilen oranlar korunursa dağılım: AKP:7 ve MHP:1 olur. Millet ittifakı dağılımı burumda CHP:3, İYİ Parti:2 şeklinde olur.
Millet ittifakı 8 vekil aldığı durumda dağılım; CHP:4, İYİ Parti:3, Saadet: 1 Vekil şeklinde ve Cumhur İttifakının bu durumda dağılımı; AKP:4, MHP:1 Vekil şeklinde olur.
SONUÇ OLARAK
Örneklerden de anlaşılacağı üzere eğer ittifaklar/partiler birbirine yakın oy alırsa uygulanan sistem gereği dağılım adaletli oluyor.
Şayet aradaki fark açılırsa çok oy alan partinin lehine büyük avantajlar ortaya çıkıyor.
Mesela A ve B partileri arasında bire üç gibi bir oran ortaya çıktığında sistem çok oy alan parti lehine işler. Hatta aynı oy oranları korunduğunda İttifakın alacağı yedinci, sekizinci, hatta dokuzuncu vekillik te A partisine gidebiliyor. B bir vekilde kalıyor.
BU DA ŞU ANLAMA GELİYOR ŞAYET BİR KİŞİ BİR TAKIM GEREKÇELERLE KARŞI İTTİFAKTAKİ KÜÇÜK PARTİYE OY KULLANIRSA KULLANDIĞI OY KARŞI İTTİFAKTAKİ BÜYÜK PARTİNİN (İstemediği, sevmediği – kesinlikle oy vermem dediği ) EKSTRA VEKİLLER KAZANMASINA DESTEK OLUR.
Diğer yandan şayet MİLLET İttifakı yapılmamış olsaydı, CUMHUR İttifakı alacağı aynı oranda oyla çok daha fazla vekillik alabilecekti…
EN BAŞTA SÖYLEDİĞİM GİBİ BU ÇALIŞMA HİÇ BİR ÖN YARGIYA DAYANMADAN, SADECE “TAKIM AMİGOSU” GİBİ SİYASET YAPANLARA, bir birini kırıp dökenlere, hakaret edenlere, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanlara; BİLGİLENDİRME, BİR KATKI AMACIYLA YAPILMIŞTIR.
(Kendimden bahsetmeyi pek sevmem ama Endüstri Yük Mühendisliği, Yük Lisans Tezimin konusu ” ÖLÇME DEĞERLENDİRME” idi, bilmek isteyenler olabilir)
HERKESİN KARARINA sonunu kadar SAYGI DUYUYORUM, Seçimler gelip geçi; inançlar, davalar ve dostlukların kalıcı olduğu inancımla;
Ben kararımı verirken bu kıstasları da göz önünde bulunduracağım.
Saygılarımla
SEÇİMLERİN, ÜLKEMİZE MİLLETİMİZE HAYIRLAR GETİRMESİNİ DİLİYORUM…
Yük. Müh. Hüseyin ÇAKIR, 18.06.2018, ANKARA
***